Newsflow

Top Menu

Main Menu

  • Գլխավոր
  • Աշխարհ
    • Նորաձևություն
    • Ռազմական
    • Շոուբիզնես
    • Խոհանոց
    • Սպորտ
    • ՏՏ ոլորտ
  • Նախագծեր
    • Ճանաչիր ինձ
    • Ազատ խոսք
    • Գյուղից Գյուղ
    • Մտքեր
    • Գրքեր
    • Ճախրող երազանքներ
  • Կրթական
    • Գիտական
    • Առողջապահություն
    • Բնություն
    • Արվեստ
    • Իրավունք
    • Մշակույթ
  • Հետաքրքիր
    • Ժամանց
    • Խնամք
  • Հարցազրույց
  • Հետադարձ կապ

Logo

Newsflow

  • Գլխավոր
  • Աշխարհ
    • Նորաձևություն
    • Ռազմական
    • Շոուբիզնես
    • Խոհանոց
    • Սպորտ
    • ՏՏ ոլորտ
  • Նախագծեր
    • Ճանաչիր ինձ
    • Ազատ խոսք
    • Գյուղից Գյուղ
    • Մտքեր
    • Գրքեր
    • Ճախրող երազանքներ
  • Կրթական
    • Գիտական
    • Առողջապահություն
    • Բնություն
    • Արվեստ
    • Իրավունք
    • Մշակույթ
  • Հետաքրքիր
    • Ժամանց
    • Խնամք
  • Հարցազրույց
  • Հետադարձ կապ
  • Պարույր Սեվակին

  • Թղթի արտադրությունից մինչև սահմանապահ շների բուծում. Չարենցավանում նոր արտադրամաս` 1000 աշխատատեղով

  • Լուսիկ – «ՄիՕրինակ կարոտ»

  • Զոզ Հովսեփյան – «Զարթուցիչ»

  • Լիաննա Ստեփանյան-«Նվիրվում է հերոս Տիգրան Հարությունյանին»

  • Լրացուցիչ գումարներ հատկացնելով գիտությանը կարելի է շատ արագ ստանալ հզոր պաշտպանական ներուժ / Արեգ Միքայելյան

  • Աշխարհի ամենաէկզոտիկ փառատոններից մեկը այս տարի մարդաշատ չէր կորոնովիրուսի պատճառով

  • Լիանա Հակոբյան – «Աստղերը»

  • Ժենյա Եղիկյան – «Երեք բազում կետ»

  • Վրեժ Սարգսյան — «Գաղթ»

Գյուղից ԳյուղՆախագծեր
Գլխավոր›Նախագծեր›Գյուղից Գյուղ›Մեծ Այրում – Ադրբեջանական մաքուր` հայկական թունավոր բնակավայր

Մեծ Այրում – Ադրբեջանական մաքուր` հայկական թունավոր բնակավայր

Հեղինակ՝ Արտյոմ Օհանյան
08/25/2019
10601
0
Share:

Մեծ Այրում գյուղը գտվում է Լոռու մարզի Թումանյանի շրջանի Ախթալա համայնքում, Երևանից 207 կիլոմետր  հեռավորության վրա, ծովի մակարդակից բարձր է 690 մետր։


Պատմություն

Այրում, ադրբեջաներեն ՝ Ayrımlar(այիրւմլէր) , նշանակում է թյուրքական ցեղ, ադրբեջանցիների ազգագրական խումբ, որը բնակվում է Ադրբեջանի արևմուտքում, լեռներում ՝ Գոյգոլ լճից մինչև Ակստաֆա գետը: Նրանք խոսում են ադրբեջաներենի արևմտյան բարբառային խմբի Այրում բարբառով:

Ըստ ադրբեջանցի հետազոտող Մ. Վելիև-Բահարլիի ՝ Այրումի նախնիները եղել են Փոքր Ասիայի թուրքերը, որոնք 1301 թվականին Անատոլիայում իրենց պետության պարտությունից հետո ապաստան գտան Անդրկովկասում: Արևելագետ Վ.Ֆ. Մինորսկին և սովետական ​​պատմաբան Ի.Ի.Մեշչանինովը հավատում էին, որ Այրումը գաղթել է Պարսկաստանից 17-րդ դարում պարսկա-թուրքական պատերազմի ժամանակ: Ադրբեջանական սովետական ​​գիտնականներ Ա. Ալեքպերովը և Կ.Կարաքաշլին առաջ քաշեցին թեզի այծի ինքնահռչակ ծագման մասին թեզը, որը նրանցից յուրաքանչյուրը հիմնավորում էր իր ձևով: Այնուհետև քննադատվեց Ալեքպերովի վարկածը, որը չի հաստատվել պատմական իրականության մեջ: Համաձայն Մեծ Ռուսական հանրագիտարանի, այրերը կարող են լինել թյուրքացված ուղղափառ հայերի ժառանգներ, և նրանց անունն անցնում է հայկական բարձր երգչախմբին:


Այսօրվա Ախթալայի և Ալավերդու շրջանի տարածքը եղել է Բագրատունյաց թագավորության, ապա Կյուրիկյանների և Զաքարյանների կազմում: Ապա ընկել է մոնղոլների և կարակոյունլու ու աղկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ, իսկ պարսկական տիրապետության շրջանում Վրացական թագավորության կազմում էր: 1801 թվականին Վրաստանի և Հայաստանի հյուսիս-արևելյան հատվածի հետ միացվել է Ռոմանովների ռուսական կայսրությանը որպես Թիֆլիսի նահանգի Բորչալուի գավառի մաս:

Ահա այդ պատճառով՝ վրաց պատմագրությունը և երբեմն՝ քաղաքական գործիչները, տարածքային հավակնություններ են ներկայացնում Ալավերդու շրջանի նկատմամբ, այն համարելով վրացական հող: Հայաստանի Առաջին Հանրապետության տարիներին Ալավերդու շրջանը, որ մտցվեց Լոռու «Չեզոք գոտու» մեջ, հայ-վրացական պատերազմի պատճառ դարձավ: Այդ պատերազմը տեղի ունեցավ 1918 թվականի դեկտեմբերի վերջի շաբաթներին:

Գյուղն առավել հայտնի է իր էկոլոգիական հիմնախնդիրներով:

Մոտակա պոչամբարում է ամբարվում Ախթալայի ԼՀԿ-ի հանքարդյունաբերական թափոնները: 2015թ. գարնանը այստեղ սկիզբ առած «SOS Մեծ Այրում» բնապահպանական շարժման շնորհիվ կասեցվեց գյուղի տարածքում 2-րդ պոչամբարի կառուցումը։

ԵՄ-ի զեկույցներում «SOS Մեծ Այրում» շարժումը հայտնվել է քաղաքացիական լավագույն շարժումների առաջին տասնյակում։


Մեծ Այրում գյուղի բնակչությունը ըստ տարիների եղել է հետևյալը.

  1. 1886 – 171, բոլորը՝ հայեր, թաթարներ
  2. 1908 – 390, բոլորը՝ իսլամ
  3. 1914 – 381, բոլորը՝ թաթար
  4. 1922 – 454, բոլորը՝ թրքո-թաթար
  5. 1926 – 282, բոլորը՝ թուրք
  6. 1931 – 391, բոլորը՝ թուրք
  7. 1963 – 487, ադրբեջանցիներ
  8. 1988 – 298, հայեր
  9. 2001 – 702, բոլորը՝ հայ
  10. 2019 – 986, բոլորը՝ հայ

 

Սեռային կազմում տղամարդիկ կազմում են 47%, կանայք` 53%

1887–1908 թվականներին հայկական և թաթարական ցեղերը իսլամացել են։


Մեծ Այրումը Հայաստանի այն բնակավայրերից է, որտեղ բնակվել են բացառապես ադրբեջանցիներ: Ցարական և խորհրդային ժամանակներում այսօրվա ադրբեջանցիները տարբեր մարդահամարների ժամանակ մի քանի անուններով են գրանցվել՝ թաթար, իսլամ, թրքո-թաթար, թուրքական խումբ, իսկ 1939-ից հետո՝ ադրբեջանցիներ։

Սկսած 1988թ. գյուղը վերաբնակեցվել է Ադրբեջանից բռնագաղթված հայերով։


Կլիմա

Գյուղի կլիման բարեխառն լեռնային է, ամառները տաք են և համեմատաբար խոնավ, տևական և ցուրտ ձմեռներով։

Ամեն տարի հաստատվում է կայուն ձնածածկույթ։ Ամեն ինչ աճում է․ բացի ցիտրուսային բույսերից։


Գյուղատնտեսություն

Գյուղում ապրում է շուրջ 986 մարդ, առկա է շուրջ 282 գյուղացիական տնտեսություն։

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, պտղագործությամբ և երկրագործությամբ։ Բարենպաստ կլիմայի շնորհիվ գյուղում աճում է ամեն ինչ, բացի ցիտրուսային բույսերից: Հատկապես վերջին տարիներին զարգացման նոր թափ է ստացել հացահատիկի մշակումը:Համեմատաբար զարգացած է խաղողի արտադրությունը: Գյուղում կա ոռոգման ջուր՝ համայնքը ոռոգող գրեթե ամբողջական ցանցով: Ոռոգման ջուրը վերցվում է Դեբետ գետից՝ պոմպակայանի միջոցով:

Քանի որ ոռոգման ջուրը մղվում է պոմպերով, հաճախակի խափանումներ են լինում. համայնքը դժվարանում է կազմակերպել գյուղ. մթերքների արտադրությունը: Հիմնականում զբաղվում են հացահատիկային մշակաբույսերի և մասամբ` կարտոֆիլի, բանջարեղենի և մրգի արտադրությամբ` հիմնականում հույսը դնելով եղանակի վրա:
Անասնապահությամբ զբաղվողները նույնպես մեծ դժվարությամբ են անասնակեր կուտակում երաշտի տարիներին: Կերի անբավարարության պատճառով դժվարանում է անասունների մսուրային շրջանի կազմակերպումը:


Զբոսաշրջություն և Պատմամշակութային կառույցներ

Գյուղի հյուսիս-արևմուտքում Նահատակ վանական համալիրն է, կառուցված 1621 թ.: Ավանդության համաձայն` ի սկզբանե այնտեղ ամփոփված են եղել Վարդան Մամիկոնյանի դստեր՝ Սուրբ Շուշանիկ – Վարդենու մասունքները, որոնք Ճոճկան գյուղի Ջոջը նվիրել է թիֆլիսահայ համայնքին: Վերջիններս այդ մասունքների վրա Թիֆլիսում հիմնել են Սուրբ Շուշանիկ-Վարդենի եկեղեցին, որն այսօր արդեն խլված է հայերից և պատկանում է Վրաց Ուղղափառ եկեղեցուն: Մասունքների տեղափոխման ժամանակի վերաբերյալ ստույգ տեղեկություններ այսօր չկան: Նահատակի վանքի տարածքում երբևէ պեղումներ չեն իրականացվել, սակայն վանքի բակում կա պահպանված դժվարընթեռնելի արձանագրությամբ տապանաքար՝ «Տեր Սարգիս քահանա», որն ըստ ամենայնի՝ վերջինիս գերեզմանն է հանդիսանում: Այսօր վանքը կիսաքանդ վիճակում է և հատուկ ուշադրության կարիք ունի: Եկեղեցու պատի մեջ աճող ծառը մեծացել և սպառնում է քանդել եկեղեցին։


Հասարակական կառույցներ

Գյուղն ունի մեկ միջնակարգ դպրոց, վերջին տարիներին վերանորոգված, բարվոք վիճակում, ուր սովորում է 125 աշակերտ:

Գյուղում գործում է COAF-ի ՍՄԱՐԹ կրթական սենյակ, ունի անհրաժեշտ ինտերնետ կապ ու արդի սարքավորումներ, որի նպատակն է տեղի երիտասարդության զարգացումը։Սենյակում գործում են տարբեր խմբակներ, որտեղ հաճախում են համայնքի տարբեր տարիքի երիտասարդներ։Սենյակը հիմնել և շահագործում է Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամը։

 

 


Նյութը պատրաստեց Արտյոմ Օհանյանը։

Տեղեկություններ տրամադրեց “Գյուղից Գյուղ” նախաձեռնության կամավոր Լյուդմիլա Շիրվանյանը։


 

Թեգեր#Գյուղից Գյուղ#ՆախագծերՄեծ Այրում
Նախորդ հոդվածը

Ռազ Արամյան – «Կալիումի ցիանիդ թույնի մասին»

Հաջորդ հոդվածը

Ճանաչիր ինձ – Ժաննա Սարգսյան

Share:

Վերջին նորությունները Ավելին՝ հեղինակից

  • Ազատ խոսքՆախագծեր

    Միլենա Խեչոյան – «Բոլոր մարդիկ ջերմ ու բարի են ծնվում»

    05/30/2020
    Հեղինակ՝ Սվետա Խաչատրյան
  • ՄտքերՆախագծեր

    Տա Թևեր – «Իմ պատշգամբից քո պատշգամբ 12 բակ է…»

    04/29/2020
    Հեղինակ՝ Սվետա Խաչատրյան
  • ՄտքերՆախագծեր

    Նարեկ Կոսմոսը հրապարակել է իր նոր բանաստեղծությունը

    04/19/2020
    Հեղինակ՝ Արտյոմ Օհանյան
  • ՄտքերՆախագծեր

    Տաթև Ղումաշյան – «Մի օր կգա ու դու էլ երջանիկ կլինես…»

    07/09/2020
    Հեղինակ՝ Սվետա Խաչատրյան
  • ՄտքերՆախագծեր

    Տա Թևեր – «Դու էլ երբեք տուն չես գալու, որովհետև ես էլ տուն չունեմ…»

    07/04/2020
    Հեղինակ՝ Սվետա Խաչատրյան
  • ՄտքերՆախագծեր

    Պատվական Այվազյան – «Բարություն»

    04/20/2020
    Հեղինակ՝ Արտյոմ Օհանյան

Ձեզ կհետաքրքրի

  • ԿրթականՀետաքրքիրՔաղաքականություն

    Լինենք մոտիվացված

  • ՄտքերՆախագծեր

    Լիլիթ Մկրտչյան – «Աշուն է»

Գիրք

Book Cover: Ժանտախտը - Ալբերտ  Քամյու

Ժանտախտը - Ալբերտ Քամյու

Լրահոս

  • 01/24/2021

    Պարույր Սեվակին

  • 01/24/2021

    Թղթի արտադրությունից մինչև սահմանապահ շների բուծում. Չարենցավանում նոր արտադրամաս` 1000 աշխատատեղով

  • 01/24/2021

    Լուսիկ – «ՄիՕրինակ կարոտ»

  • 01/19/2021

    Զոզ Հովսեփյան – «Զարթուցիչ»

  • 01/15/2021

    Լիաննա Ստեփանյան-«Նվիրվում է հերոս Տիգրան Հարությունյանին»

  • 01/13/2021

    Լրացուցիչ գումարներ հատկացնելով գիտությանը կարելի է շատ արագ ստանալ հզոր պաշտպանական ներուժ / Արեգ Միքայելյան

  • 01/13/2021

    Աշխարհի ամենաէկզոտիկ փառատոններից մեկը այս տարի մարդաշատ չէր կորոնովիրուսի պատճառով

  • 01/10/2021

    Լիանա Հակոբյան – «Աստղերը»

  • 01/10/2021

    Ժենյա Եղիկյան – «Երեք բազում կետ»

  • 01/09/2021

    Վրեժ Սարգսյան — «Գաղթ»

  • 01/09/2021

    Գեղամ Բիջոյան — «Մենք սպանել ենք մեր ներսը։ Այն, ինչ անհրաժեշտ է»

  • 01/06/2021

    Լիանա Գասպարյան — «Թողած հետքերով»

  • 01/04/2021

    Արման Սարգսյան – «Պատերազմի օրերից»

  • 01/03/2021

    Ջուլետա Խաչատրյան. «Պարտավոր եմ ուժեղ լինել»

  • 01/03/2021

    Շուշանիկ Մելիքբեկյան – «Վիրավոր է հայրենիքս»


Կայքի հետ աշխատանք

Հետադարձ կապի, նյութ ուղարկելու համար սեղմեք այստեղ

Գիրք ուղարկելու համար սեղմեք այստեղ

Գովազդ պատվիրելու համար սեղմեք այստեղ

 

Գաղտնիության քաղաքականություն

«Cookie»

Վիճակագրություն

  • Գլխավոր
  • Աշխարհ
  • Նախագծեր
  • Կրթական
  • Հետաքրքիր
  • Հարցազրույց
  • Հետադարձ կապ
© 2019-2021 NEWSFLOW | Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են | Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետի հետ: | Մեջբերումներ անելիս հղումը newsflow.am-ին պարտադիր է: | Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց newsflow.am-ին հղման արգելվում է: | Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում:
Մենք օգտագործում ենք «Cookie»-ներ, այցելությունները վերլուծելու և կայքի աշխատանքը բարելավելու համար:
Լավ Ավելին
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled

A platform for everyone