Մի քանդակի պատմություն․ «14-ամյա փոքրիկ պարուհին»
1881 թվականի գարնանը իմպրեսիոնիստների վեցերորդ ցուցահանդեսի ժամանակ Էդգար Դեգան ներկայացրեց թերևս իր միակ քանդակը, որը նա երբևէ պիտի ցուցադրեր հանրությանը: «14-ամյա փոքրիկ պարուհին», ահա այսպես է անվանել Էդգար Դեգան իր մոմե քանդակը, որը ոչ միայն չընդունվեց, այլև քննադատվեց ժամանակակիցների կողմից։ Քննադատները գրեթե միաձայն պնդում էին, որ քանդակը տգեղ է, բայց այնուամենայնիվ չէր ստացվում չնկատել քանդակի վառ արտահայտված ռեալիզմը։
Քանդակված կերպարը իրական էր։ Տասնչորս տարեկան դեռահաս պարուհին Մարի վան Գյոթեմն էր՝ աղքատ ընտանիքի երեք դուստրերից մեկը։ Դեգան հատուկ էր ընտրել Մարիին, քանի որ այդ ժամանակ Փարիզի օպերայի դպրոցում մեծամասամբ սովորում էինք հասարակ և աշխատավոր դասի երեխաները։ Մարիի հայրը դերձակ էր, մայրը՝ լվացարար։ Փարիզի օպերայի դպրոցը նույն համբավը չէր վայելում ինչ այսօր։ Բալետի պարուհիները անբարոյական վարք ու հեղինակություն ունեցող աղջիկներ էին։ Նրանց հաճախ էին անվանում «Օպերայի մոխրագույն մկներ», հավանաբար, որովհետև նրանք էլ փոքրիկ մկների պես մանր քայլերով շարժվում էին Օպերայի բեմում և որևէ հատուկ զարդարանքներ չէին կրում։
Դեգան, ով նախկինում երբևէ չէր զբաղվել քանդակագործությամբ, իր միակ քանդակով էլ մտավ պատմության մեջ։ Տասնչորսամյա աղջիկը հանրությանը ներկայացվեց մոմե քանդակի տեսքով՝ այնքան փխրուն և նուրբ, որքան իրականում էր։ Ժամանակի հասարակությունը սովոր էր տեսնել բրոնզե և մարմարե հարթ արձաններ, որոնց բոլոր դետալները կատարյալ գեղեցկության մարմնավորում էին։ Դեգայի քանդակը հակասում էր ընդունված բոլոր նորմերին և բացի այն, որ այն արտացոլում էր բնական գեղեցկությունը, Դեգան նաև քանդակին իրականություն էր բերել՝ հագցնելով վերջինիս իրական հագուստ և նույնիսկ ամրացնելով իրական մազեր։
Մարդիկ սարսափում էին, համարում էին, որ քանդակը տգեղ է, ոչ էսթետիկ և նույնիսկ բարձրաձայնում էին, որ վերջինս չպետք է հայտնվեր ցուցանմուշների շարքում։ Բայց Դեգան վստահ էր՝ նա աղջկա դեմքին դրոշմել էր կյանքը իր բոլոր երանգներով։ Աղջիկը լուռ էր, կյանքի դժվարությունները դեմքին արտացոլել էին ինչ-որ անհասկանալի հայացք և բոլորի կողմից սիրված կատարյալ կանացիությունը անհետացել էր։ Հեղինակը մտածում էր, որ իր քանդակը հարատև գործ չպետք է լինի և այդ իսկ պատճառով երբեք չհամաձայնեց կերտել այն բրոնզից։ Իրականում այդպես էլ եղավ։ Ցավոք, մոմե բնօրինակը շատ փխրուն էր ժամանակի հզորությանը դիմանալու համար և Դեգայի հուշերը քանդակի հետ մնացին պատմության մեջ, իսկ բրոնզե կրկնօրինակները դեռ շարունակում են ստեղծվել այլ արվեստագետների կողմից։
