Հայկական թագավորական հաց՝ Լավաշ

Աստղիկի և  Վահագնի հարսանիքին՝ Աստվածների հայր Արամազդը մի լավաշ է դնում հարսի ուսին : Փեսայի տուն գնալիս լավաշը ընկնում է Աստղիկի ուսից: Արամազդը  բարկանում է Աստղիկի վրա ու անիծելով ասում․

«Հացը գետնին ձգողը  չի կարող կին ու մայր դառնալ»։

Այդ միջադեպից հետո Աստղիկը և Վահագնը չեն ամուսնանում: Այդ օրվանից  հայոց ազգային սովորություններից է  նորահարսի ուսին լավաշ գցելը։ Այն նշանակում է, որ աղջիկը հացառատ կդարձնի այն օջախը, որտեղ հարս է գնում: Ինչպես նաև՝ հարսանեկան լավաշը պաշտպանում է «չար աչքից» ու ապահովում նորապսակների երջանկությունը: Նաև նորածիններին «չար աչքից» պահպանելու համար հաց են դնում կրծքին:

Խմորի եւ հացի հետ կապված հայերը ունեն մեծ արարողություններ: Հացը դանակով կտրել չի կարելի, միայն ձեռքով: Հացը կտրել նշանակում է, մարդուն բարեկեցությունից զրկել։ Մինչև հացն ուտելը ծերերը հացը մոտեցրել են իրենց ճակատներին:

Լավաշի խորհուրդը գալիս է դարերից՝ երջանկությունը աշխատանքի մեջ է, որի մասին պատմում է բոլորիս սիրելի «Նաղաշ» մուլտֆիլմում։ Այն  Նաղաշ անունով մի տղայի մասին է, ով ապրում է լավաշ թխող մոր հետ։ Նաղաշն էլ որոշում է գտնել իր աշխատանքը ու մոր թխած լավաշներից մեկը վերցնելով՝ ճանապարհ է ընկնում։ Փորձությունների ու անհաջողությունների միջով անցնելով՝ Նաղաշը հասկանում է, որ երջանկություն կարելի է գտնել միայն հարազատ հողում։ Վերադառնում է տուն, հողը մաքրում է քարերից, վարում է, ցանում, ջրում սեփական քրտինքով, և հողը նրան վարձահատույց է լինում ու առատ բերք պարգևում։

2014թ.-ի նոյեմբերին ոչ նյութական ժառանգության պահպանության միջկառավարական հանձնաժողովը հայկական լավաշ թխելու ավանդույթներն ընդգրկեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կազմած՝ մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցուցակում։Հայկական կողմից  ներկայացրած հայտը, որը կոչվում էր «Լավաշ. Հայկական հացի նշանակությունը և արտաքին տեսքը` որպես մշակույթի դրսևորում», անցավ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կոնվենցիայով սահմանված բոլոր ընթացակարգային փուլերը։

Լավաշը պատրաստելը մի ամբողջ արարողակարգ է։

Ալյուրից, գոլ ջրից և աղից պատրաստված խմորը հունցում են ու դնում տաք տեղ խմորման համար։ Որից  հետո խմորը բաժանում են 300-400 գրամանոց գնդերի, գրտնակով բացում,  օդի մեջ մի ձեռքից մյուսին գցելով՝ ձգում-բացում են, քաշում ձվաձև բարձիկի վրա՝ մարզկա, ռաֆաթա կամ բադադ, և կպցնում կավե թոնրի տաք պատերին։ Դրանից հետո այն թոնրից հանում են հատուկ հարմարանքով և․․․ Բարի ախորժակ ամենահամեղ հացն արդեն պատրաստ է։

Ծանոթացեք նաև լավաշի թխման արարողակարգին վիդեո տարբերակով։