Ժորա Քոսակյան – «Իմ հուշերի ծառը»
Մարդ, որ մանկության կարոտը գալիս է, կողքին նստում է, հիշեցնում է անցած, գնացած հին-հին օրերի մասին` անկախ իրենից ուզում է քաղցր զրույցի բռնվել ու կարոտի հետքերով գնալ դեպի անցած տարիների խորքերը:
Կլինի արդեն մոտ տասնութ տարի, երբ մի օր մեր սարի* հարևան Ալբերտ պապի հետ հերթական անգամ գնացել էինք մեզ ամենօրյա վստահված գործը կատարելու: Ալբերտ պապը մի բարձրահասակ, բավականին լայնաթիկունք, արդեն վաղուց ճերմակած, մի բարի, շատ բարի մարդ էր: Իմ մանկական պատկերացումներում նա այդպես էր, գուցե կգտվեն մարդիկ որ երևի չկիսեն իմ կարծիքը, բայց իմ սարի մեծապատիվ ու մեծ ընկերն այդպես էլ մնացել է իմ հուշերի մեջ: Բոլորը նրան գիտեին որպես Կոստինանց Ալբերտ:
Առավոտյան հորթերին միասին տարել էինք մեր տներից ոչ շատ հեռու չռռոթանի* մերձակայքը, ուր և արոտն էր փարթամ ու փափուկ, և ջուրն էր մոտ, հորթերի համար շատ հարմար մի վայր էր: Հորթերի համար հատուկ փայտե հարմարանքներ կային պատրաստված, որոնք խրում էինք հողի մեջ շատ խորը, այնպես որ վստահ լինեինք եթե կապենք այդ փայտերից չեն կարողանա հանեն: Երբ արդեն հորթերն ապահով կապված էին իրենց արոտավայրում` Ալբերտ պապի հետ գնացինք մեր խոտհարքներին այցի: Խոտհարքները տասը րոպե չէր տևում, երբ հասնում էինք: Երբ տեղում էինք համոզվեցինք, որ ամեն բան կարգին է, սարեցիների կովերը կամ խոզերը մոտակայքում չերևացին, բայց հաճախ էր լինում երբ գալիս ու քիչ էր մնում փչացնեին ու ոտնատակ տային խոտի պաշարը, որ պիտի իմ` Էդիկ պապը հնձեր: Համոզվելով, որ վտանգ չկա տարածքում, վերադառնում էինք տուն: Դեռ չռռոթանն էլ չհասած, ճանապարհի աջ մասում արդեն սկսում էր անտառը: Երևի դեռ նոր էինք ճանապարհվել խոտհարքից դեպի տուն, երբ Ալբերտ պապը իր ձեռքի ոչ մեծ կացինը, որը պահում էր հորթերին կապելու փայտե հարմարանքները խրելու համար, առաջ մեկնելով ու մատնացույց անելով, ծանր հոգոց հանելով, որ ավելի շատ նման էր հառաչանքի, նայեց իմ կենսախինդ աչքերին ու սկսեց խոսքը.
-Դու մի էս հրաշքին նայի՜, ինչ խնձոր կբռնի է՜…
Հաստատակամ քայլով մոտեցավ դեռ մատղաշ խնձորենուն, ձեռքի ծխախոտը վերջին մուխն անելով ոտքի տակ հանգցրեց ու խոսքը շարունակեց.
– Վա՜յ քեզ չմշակողին, ո՞նց քեզ մինչև հիմա չեմ նկատել, դե նայի՛ր ի՜նչ ծառ եմ քեզ սարքելու: Որդի ջան նայի՛ ու սովորի՛, թե ո՞նց են ծառը մշակում, վաղը կամ մյուս օրը չեմ լինի՝ պետք կգա էս գործը:
Ես լուռ, թախանձագին հայացքով հետևում եմ, թե ինչպես է հոգի ու սեր խանելով իր գործին, ավելորդ ճյուղերից ազատում այդ երիտասարդ ծառին: Երևի կունենար մոտ երկու մետր բարձրություն: Երբ գործը ավարտած համարեց, կացինը դրեց գետնին ու ինքն էլ նստեց կացնի փայտե կոթին, ինձ էլ իր սովորության համաձայն նստեցրեց իր ծնկին ու թանձր ժպտալով պատրաստվեց կարևոր զրույցին: Նայեց ծառին, հետո ինձ համար անորոշ ուղղությամբ հեռուները ձգվող սարերին, հետո կամաց սկսեց խոսքը.
-Որդի՛, լավ լսի՛ր, թե քեզ ի՞նչ կասեմ, էս ծառը քո՛նն է, քեզ համար համով խնձոր է բռնելու, ես երևի շուտով չեմ լինի, որ մշակեմ, դու պիտի մշակես ու խնամես նրան: Կանցնեն ժամանակներ, կմեծանա ու ընտիր ծառ կդառնա: Կգաս վայելելու անուշահամ պտուղները: Կհիշես ինձ, ողորմի կտաս, կհիշես այս օրը: Իմ պատգամն ու թողնելիքն էլ էս ծառն է քեզ…
Այդ օրից արդեն անցել էր մոտ երկու տարի, երբ բոթը լսեցի իմ պատվարժան մեծ ընկերոջ մահվան մասին: Դեռ երեխա էի ու չգիտեի էլ թե դա ինչ մեծ կորուստ էր:
Անցան տարիներ: Կլինի արդեն տասը տարի, որ սարը թողել ենք ու մնացել են միյան տարիների հեռվից ժամանակ առ ժամանակ այցելող հուշերը: Ամռան սկիզբն էր, աշխատավայրից արձակուրդի հերթական հրամանագիրը ստացա: Որոշեցի մի օրս տրամադրել իմ հարազատ վայրերը այցելելուն: Գնացի սարում թողած հիշողությունների հետևից: Երբ մեր կիսաքանդ տնից կարոտս առել էի, նստել մի լավ արցունքոտվել էի ու հանգստացել, գնացի իմ խնձորենու հետևից: Գնացի, փնտրեցի, բայց ավաղ ծառս այլևս չգտա: Մնացել էր իմ ծառից մի կիսաչոր ու կիսափտած կոճղանման մնացորդ:
_____________________________________
Սարը- ժամանակավոր բնակատեղի, որտեղ գարնան օրերի տաքանալուց ու կանաչելուց, մինչև աշնան օրերի ցրտելը` տեղափոխվում ու պահում են անասուններին,
Չռռոթան- սարով անցնող ջրագծի վրա վնասված տեղ, որտեղից ջրի շիթը չռռոցով թափվում էր:
