Ես զգացի` ինչպես է երակներումս Զանգուն ծփում Եփրատի ջրերի նման / Հակոբ Հարություն
Հարցազրույց Հայաստանի գրողների միության Կոտայքի մարզային բաժանմունքի նախագահ, «Ոգու կանչ» թերթի գլխավոր խմբագիր, բանաստեղծ, հրապարակախոս Հակոբ Հարությունի հետ։
1. Հարգելի Հակոբ Հարություն, 2019 թ. Հրազդանի անվանակոչման 60 ամյակին նվիրված միջոցառմանը առաջին անգամ հնչեց Հրազդան քաղաքի հիմնը, որը ընդունվեց և սիրվեց ժողովրդի կողմից:
Հիմնի տեքստի հեղինակը Դուք եք:
Հետաքրքիր է` ի՞նչ էիք զգում հիմնի հնչելու պահին:
Ես զգացի` ինչպես է երակներումս Զանգուն ծփում Եփրատի ջրերի նման, ու մի զարմացեք, եթե ասեմ՝ քայլում էի այդ ջրերի վրայով և հավատացի, որ Հրազդան քաղաքն ապրեցնող միֆը հայրենյաց ոգին է: Այդ պահին այն պեծկլտում էր բոլորի աչքերում, ու ես ամենքի հետ դարձել էի մեկ Հրազդան ու վեհացել:
2. Դուք մասնագիտությամբ ինժեներ-շինարար եք, և դա որքանո՞վ է օգնում Ձեր պոեզիային:
Նոր բան չեմ ասում, պոեզիան մտածելով զգալն է և զգալով մտածելը, ուստի, անկասկած, ինժեներական անալիտիկ մտածողությունն ու սուր դիտողականությունը, ժամանակի ու տարածության նուրբ զգացողությունը հանգեցնում են ինքնատիպ, պատկերային մտածողության, ի վերջո պոեզիան պատկեր է: Թերևս ճարտարագետի երևակայությունս է օգնել ինձ գրել պատկերաշարժային մտածողությամբ պոեզիա ու գրականագիտական տիրույթում շրջանառության մեջ դնել «պատկերաշարժային մտածողությամբ պոեզիա» հասկացությունը:
3. Ուշագրավ է Ձեր վաղ շրջանի ստեղծագործություններից «Էշ Մարի» պոեմը, ինչու՞ այսպիսի արտասովոր ու տարօրինակ վերնագիր, երբ այն նվիրված է կնոջը:
«Էշ Մարին»: Քսան տարի առաջ, երբ գրվեց, միանգամից բոլորը վրա տվեցին` փնովելով իբր հակագեղագիտական գործ: Ես տեղի տվեցի ու խմբագրելով` վերնագրեցի «Վիրավոր հրեշտակ»: Շատերը, ինչպես և իմ հարազատները շունչ քաշեցին, որ ես խելքի եկա, քանի որ Էշ Մարիի նախատիպը զղջացող հորաքրույրս էր: Սակայն տարիները կարծես մոռացել են «Վիրավոր հրեշտակը», ու հիշվում է «Էշ Մարին»: Մի կին արցունքն աչքին ինձ ասաց՝ ամեն կնոջ մեջ մի էշ Մարի է ապրում… ափսոսանք , զղջում, չիրականացված երազանք ու խեղդված ցավ… Հիրավի, ժամանակն ամեն ինչ և ամենքին իրենց տեղն է դնում: Փաստորեն «Էշ Մարին» իմ պոետական անհատականության նշանախեցին է:
4. Ի՞նչն եք կարևորում արդի գրականության մեջ:
Լավ գիր ստեղծելը, կարևոր չէ ինչ ոճի մեջ կամ ինչ ժանրում, այստեղ նախապատվության խնդիր կա, քանի որ մեկը երեց է սիրում, մեկ ուրիշն էլ` երեցկին: Իհարկե դժվարը լավ գրելն է, ինչը չեն հասկանում փառամոլ գրող խաղացողները, որոնք հեղեղի պես լցվել են ամենուր ու իրենց անամոթ, քծնաքարշ մարտնչող տգիտությամբ կեղծ կուռքեր են առաջ քաշում, որպեսզի նայվեն նրանց շուքում՝ խառնելով թացն ու չորը:
5. Ձեր «Ծաղկե մկրտություն» գրքում գրում եք. «Ուսս ուսիդ հենած`
սպասում եմ արևային անձրևի դադարին:
Ասում են` այդ պահին
լեռներում եղնիկ է ծնվում…»
Արդյո՞ք հավատում եք, որ այդպես է:
Կարևոր չէ` այդպիսի բան լինում է, թե՞ ոչ, կարևորը հավատալն է հեքիաթին, ու այն մեջդ ունենալը, մաքուր մի աշխարհ, որ ներսումդ միշտ կպահի գեղեցիկ աչքերով երեխային, ու ինչքան էլ անձրևի հոգիդ, միևնույն է, կա ինչ- որ տեղ օդասուն, ուր գեղեցիկն է ծնվում, երազը կյանք է դառնում կարոտի զիզի քարին, ուր աչքերդ են ու լանջակոճակդ, ասել է թե՝ հոգի ու մարմին, որն արդեն էական էլ չէ գուցե, երբ բարձրում ես կարոտիդ ծնունդն ընդունում:
6. Ի՞նչ է ուզում աշխարհին ասել Ձեր «Կապույտ հազ» գիրքը:
Պատմությունը ոգեղեն հայտնություն է, և «Կապույտ հազ»-ը ծնվել է հայ կամավորականի ոգեղեն հարատևությունից: Վեպի գլխավոր հերոսը հենց հայի ոգին է, որը եկել է լցնելու մեր իրականության համատարած ոգելքումից առաջացած դատարկությունը: Նա աշխարհին բան չունի ասելու, նա ասելու բան ունի միայն մեզ, եթե մենք մեզ չենք գնահատում, չենք արժևորում, չենք հասկանում, աշխարհին հեչ պետք էլ չի, չնայած ասողին լսող է պետք: Վեպում Հայկական լեգեոնն անցնում է Հրազդանի փողոցներով, որը ձգվում, հասնում է մինչև Կիլիկիա: Խոսքս մի փոքր նեղացնելով` ասեմ, որ արդեն վեցը տարի է, ինչ լույս է տեսել «Կապույտ հազ» գիրքը, անգամ գրական մրցանակ է ստացել, բայց Հրազդանի ոչ մի Հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի չի հետաքրքրվել այս գրքով: Կրկնում եմ. «Կապույտ հազ»-ի գիրը մեզ է ուղղված, մեր ներսին, չեմ կարծում, որ մեր մեջ անհուսորեն կեղծ արժեքներով շահախեղդ է եղել հայրենյաց կանչը:
7. Ինչպե՞ս է ծնվում Ձեր գիրը:
Գիրս ծնվում է սովորականի պես` մատիտը ձեռքիս, ճերմակ թուղթն ու ռետինը գրասեղանիս, ամենօրյա գրել-ջնջելու անժամուպատարագ աշխատանքի արդյունքում: Այնպես չէ, որ նստեմ երկնքին նայեմ և մուսան էլ տիեզերքից ճախրելով գա, ասի. «Բարև, եկել եմ, ինձ գրի»: Գրիս ծնունդն սկսում է շրջապատիս ոգեղեն ազդակներով, պարզապես այդ ազդակները տեսնելու համար պետք է նաև « կրթված ու մարզված» աչք ունենալ: Կարծեմ Գորկին է ասել, որ գրելու համար 95 տոկոս աշխատասիրություն է պետք և 5 տոկոս միայն տաղանդ, նշելով նաև, որ ամենակարևորը այդ 5 տոկոսն է:
8. Ինչու՞ է ընդհատվել «Ոգու կանչ» թերթի լուսընծայումը:
Ցավալի հարց տվեցիք: Այո, շուրջ 10 տարի հրատարակվող գրական-գեղարվեստական, մշակութային ամսաթերթի գործունեությունը ժամանակավորապես դադարեցվել է: Զարմանալի և օրինաչափ է կարծես դարձել, որ ներկայում ժողովրդի ոգեղեն շահին միտված ձեռնարկումները եթե չեն ձախողվում, ապա մեծ դժվարությունների առջև են հայտնվում: Կարծում եմ` «Ոգու կանչ» թերթը կհաղթահարի իր գործնեությունն արգելակող խնդիրները և չի դառնա անցյալ պատմություն:
9. Դուք ՀԳՄ Կոտայքի մարզային բաժանմունքի նախագահն եք, ինչո՞վ է պայմանավորված միության միջոցառումների սակավությունը:
Ժողովրդի մեջ հնից եկող մի կարծիք կա ձևավորված, որ Գրողների միությունն օրացուցային միջոցառումներ պետք է անցկացնի, այս անի, այն անի… Նրան վերագրում են այն բոլոր գործառույթները, որոնք պետք է պատկան մարմինները կատարեն, ինչի համար և նրանք աշխատավարձ են ստանում: Գրողների միությունը թերևս պարտավոր է նրանց սատարել, ինչն էլ անում է պարտաճանաչորեն: Գրողների միությունը դպրոցի ֆակուլտատիվ գրական խմբակ չէ, իսկ գրողներն էլ` ջոկատավարներ:
10. Ի՞նչը Ձեզ չի հերիքում կյանքում:
Երիտասարդությունս… սա որպես լուրջ կատակ ասեմ. հիմա միայն ինձ եմ կարողանում «խաբել…»:
