Գեղամ Բիջոյան – «Մութը»
Ես սիրում եմ մութը։ Սիրում եմ նայել նրա մեջ, խավարում կորչել, հոգիների հետ անվերջ թափառել։ Մթնում քայլում եմ, առաջ ընթանում, գնում եմ հասնում գրեթե վերջը և հետ եմ դառնում, տմույն խավարից նորից կյանք առնում։
Այս անգամ նորից խորացա մթնում, անհագ քայլերով շտապում էի դեպի վերջը, ոչինչ չէր երևում, միայն հեռվում ինչ-որ աղոտ լույս իր արտացոլանքն էր գտնում ինձնից աջ և ձախ, հավասարաչափ հեռավորության վրա ընկած, անէ պատերին, որոնք այնքան ուժեղ էին անդրադարձնում լույսը, որ ասես՝ ադամանդյա լինեին։ Եվ այսպես, շրջապատված ադամանդյա պատերով, ես առաջ էի գնում, կարող էի հետ գալ, բայց կես ճանապարհից հետդարձն ինձ համար չէր, ես պետք է բացահայտեի վերջը։ Մի քիչ էլ առաջ գնացի և կամաց-կամաց սկսեցի հասկանալ, որ հեռու աղոտ լույսի մեջ թաթախված, ոչ հստակ, ինչ-որ պատկերներ կան։ Ես թափանցեցի դրանց էության մեջ, բայց այդպես էլ չպարզեցի, թե ինչ պատկերներ էին դրանք։ Ես կանգ չէի առնում, առաջ էի շարժվում և ուժերիս ներածին չափով ձգտում էի հասկանալ՝ ինչ էին նշանակում այդ պատկերները, ամբողջ ուժով լարել էի տեսողությունս և փորձում էի պատկերների խճանկարում գտնել ինչ-որ ծանոթ տեսարան կամ նշան, որ կարթնացներ ներսումս ինչ-որ հիշողություն, սակայն, ապարդյուն։ Գաղտնապահ էին այդ պակերները, որոնք հերթով, ժապավենի պես անցնում էին դիմացովս և թողնում միայն հանելուկներ։ Եվ ես հանելուկների պատասխանները գտնում էի զգացական զգայարաններով։ Ես զգում էի, որ պատկերներից մեկը կապ ուներ ծնողներիս և միամիտ ծննդյանս հետ, երբ հիշեցի դրանից առաջ տեսածս պատկերի մասին զգացողություններս, պարզեցի, որ այն կապված է պապիկիս մասին ենթագիտակցությանս մեջ ունեցած հիշողության հետ։ Հետո պատկերների վերաբերյալ զգացողություններս ինձ հիշեցրին մանկությանս, ապա՝ թաղի պատերի տակ ծեծված պատանեկությանս մասին։ Հիշեցրին դպրոցական տարիների և առաջին սիրահարության մասին։ Երիտասարդական պայծառ տարիներից հետո արագ անցում կատարվեց առաջին հիասփափությանը։ Երջանիկ զգացողություններից ավելի վառ էին արտահայտվում հուսախաբության և անարդարության առաջացրած զգացողությունների մասին հիշողությունները, որոնք սեպի նման մեխվեցին ենթագիտակցական հիշողությանս մեջ և պետք է ուղեկցեին ինձ մինչև վերջ։
Իսկ այդ ընթացքում պատկերներն ինձ հասցրին հիշեցնել ողջ կյանքս։ Հիշեցրին ինձ ուսանողական տարիներս, համընդհանուր արդարության հասնելու պոռթկուն ջանքերս։ Անցան տարիներ, և տեղավորվեցի աշխատանքի։ Գրում էի։ Կարծեմ՝ «Անդին» էր ամսագրի անունը։ Եվս մի քանի տարի և արդեն ձայն էի տալիս Արփիկին՝ փոքր աղջկաս, որպեսզի ստուգեմ օրագիրը, մեծն արդեն ավարտել էր դպրոցը և ուսանում էր ԵՊՀ-ում։ Պատկերներն արագ էին փոխվում, բայց ես արդեն վարժվել էի և նույնքան արագ էլ ես էի հասցնում որսալ դրանց կապը կյանքիս որևէ շրջափուլի հետ։ Եկավ մի պատկեր, որ ստիպեց ինձ հիշել մեր ընտանյոք լուսանկարը։ Նկարում ես ամենատարեցն էի, իսկ շուրջս տասնյակ թոռներ ու թոռնուհիներ։ Պահն անզուգական էր, և ես զգացի այն դատարկությունը, որ այսքան տարի չէի նկատել։ Ես զգացի այն սառը մենությունը, որ շրջապատված լինելով ջերմ հարազատներով, չէի զգացել։ Ես խաբնվել էի, ես խառնել էի իրականությունն ու պատրանքը։ Եվ միայն այժմ, երբ յուրացրել էի կյանքի դասերը և տիրապետում էի բարձրագույն իմաստությանը և քիչ անց պետք է դուրս գայի մութ խավարից, ես զգացի, ես հասկացա, ես պարզությամբ տեսնում էի՝ հեռվում նշմարվող աղոտ լույսը գնալով մարում էր։ Առաջին անգամ ես վախեցա խավարից։ Ինքնակորույս սկսեցի վազել, և լույսը մարեց։ Ես առաջին անգամ փորձեցի հետ գալ, շրջվեցի և սկսեցի վազել և անորոշ ժամանակ անց միայն հասկացա, որ վերջ, խավարից այլևս ելք չկա:
