Դվին  գյուղը  գտնվում է Արարատի  մարզում` Արտաշատի տարածաշրջանում, Արտաշատ քաղաքից 9 կմ հյուսիս-արևելք,  նախկին  Դվին  մայրաքաղաքի շրջակայքում, ծովի  մակարդակից 925 մետր  բարձրության  վրա:

Պատմություն

Քանի  որ գյուղը  հիմնադրվել  է  նախկին մայրաքաղաքի  տարածքում,  նրա  պատմությունը  կարելի  է  սկսել  Դվինի  պատմությամբ: Դվին մայրաքաղաքը կառուցվել է այդ  ժամանակի մայրաքաղաք Արտաշատից ոչ հեռու, Խոսրով Կոտակ թագավորի օրոք (330-338)` 335 թվականին: Քաղաքի շրջակայքում տնկվել է Խոսրովի անտառը, որը կա մինչ օրս: Դվինը հիմնադրվելուց հետո  դարձավ Արշակունյաց Հայաստանի նոր մայրաքաղաքը: Կարճ ժամանակահատվածում քաղաքի բնակչությունը հասավ 100 հազարի: Սակայն  հետագա  արշավանքները  թուլացրեցին քաղաքը,  իսկ 1236թ.  այն  վերջնականապես ավերվեց:

Գյուղի  բուն  պատմությունը  սկսվում  է 1831թ.,  երբ  գյուղը  հիմնադրվում է Դյուգյոն Հայ կամ  դրան  մոտ  մեկ  այլ անվամբ: Այն  Դվին  է  վերանվանվել 1950թ.:

Անվան ծագումնաբանության երկու բացատրություն կա։ Առաջին. ենթադրում են հնագույն ժամանակներում այստեղ ապրող ցեղի կամ տոհմի հետ, սակայն ավելի ստույգ է, որ «Դվին» պարսկերեն նշանակում է բլուր, ինչպես վկայում է նաև Մովսես Խորենացին։

Կլիմա

Կլիման չոր, խիստ ցամաքային է։ Ձմեռները սկսվում են դեկտեմբերի կեսերին, հունվարյան միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -3-ից -5 °C։ Ամառը տևական է՝ մայիսից մինչև հոկտեմբեր, օդի միջին ամսական ջերմությունը հասնում է 24-ից 26 °C, իսկ առավելագույնը՝ 42 °C։ Հաճախ լինում են խորշակներ, որոնք զգալի վնաս են հասցնում գյուղատնտեսությանը։ Մթնոլորտային տարեկան տեղումների քանակը 250-300 մմ է։ Բնական լանդշաֆտները կիսաանապատներ են, որոնք ոռոգման ընթացքում վերածվել են կուլտուր-ոռոգելի լանդշաֆտի։ Ագրոկլիմայական տեսակետից համայնքն ընկած է բացարձակ ոռոգման գոտում։

Բնակչություն

Գյուղն ունի 3150-ին մոտ բնակչություն, խոշորացված համայնք չէ, ունի 1 դպրոց, 1 մանկապարտեզ, ունի մշակույթի տուն, բայց չի գործում, միայն գրադարան կա, այն էլ այնքան վատ պայմաններ են, որ գրքերը փչանում են: Ամբողջ գյուղում գործում է 1 վճարովի պարի խմբակ, ուրիշ մշակութային կենտրոններ չկան: Այս պահին եկեղեցուն կից գործում է երիտասարդական միություն,  որ կոչվում է «Հայորդի»:  Անդամները ակտիվ կյանք  են վարում: Գյուղում կա նաև երիտասարդական կենտրոն,բայց օնլայն հարթակում են ծրագրերը քննարկվում, քանի որ տարածք չունեն:

Բնակիչները  հյուրասեր  են:  Գլխավոր  խնդիրը կրթությունն ու մշակութային  հարցերն  են. մշակույթի ոչ մի ճյուղ զարգացած չէ գյուղում։ Այնուհանդերձ որոշ  բնակիչների  մոտ  վերջին  շրջանում նկատվում  է  ակտիվություն  դեպի զարգացումը և  գյուղը  զարգացնելը:

Գյուղատնտեսություն

Գյուղն ունի առկա 732 տնտեսություն, դպրոց, գրադարան, հիվանդանոց։ Համայնքի տնտեսության մասնագիտացման ճյուղը գյուղատնտեսությունն է, համախառն բերքի մեծ մասը տալիս է այգեգործությունը։ Գյուղատնտեսական նշանակության հողերը կազմում են շուրջ 580 հա։ Համայնքի հողերի հիմնական մասն օգտագործվում են որպես վարելահողեր՝ զբաղեցնելով մոտ 200 հա, պտղատու և խաղողի այգիներ՝ կազմելով 206 հա։

Զբաղվում են այգեգործությամբ, խաղողագործությամբ, դաշտավարությամբ, բանջարաբուծությամբ։ Մշակում են ջերմասեր բանջարաբոստանային կուլտուրաներ, պտուղներ, ինչպես նաև հացահատիկային և կերային կուլտուրաներ։ Պահուստային հողերը օգտագործվում են հիմնականում որպես արոտավայրեր՝ 121 հա։ Զբաղվում են կաթնամսատու անասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ։ Գյուղում  զարգանում  է էկո-  և  գաստրո-  տուրիզմները:

Զբոսաշրջություն և պատմամշակութային  կոթողներ

Դվին  գյուղը  հարուստ է  պատմամշակութային  և  զբոսաշրջային  կոթողներով:

Սուրբ Գրիգոր (Կաթողիկե)  եկեղեցի

Դվինի պատմաճարտարապետական կառույցների շարքում իր յուրահատուկ տեղն է զբաղեցնում կաթողիկոսական պալատից հարավ գտնվող Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին։ Հուշարձանը մասնակի ավերված է։ Այն վաղ միջնադարյան եռանավ բազիլիկ կառույց է։ Հուշարձանից պահպանվել են արևմտյան, հարավային և հյուսիսային պատերը։ 1907 թվականին Խաչիկ վարդապետ Դադյանի գլխավորությամբ հուշարձանը մասնակիորոն պեղվել է, իսկ ավելի ուշ՝ 1937-1950 թվականների ընթացքում անց են կացվել կանոնավոր պեղումներ, որի արդյունքում Դվինի կենտրոնական թաղամասում հայտնաբերվել է Կաթողիկե մեծ եկեղեցին։  Այս  տարածքում  է  տարածվում  նաև  Դվինի  հնավայրը:

Դվինի բուրգ

Դվինում է գտնվում նաև առեղծվածային բուրգը: Հավանաբար այն կամ հեթանոսական տաճար է, կամ եկեղեցի, որն ամբողջությամբ ծածկված է հողով, և զգացվում է, որ մարդիկ են ծածկել, ոչ թե աղետներից է այդպես ստացվել: Այդ բլրակի վրա, որը բուրգ են համարում, գյուղացիները փորձել են ծառ տնկել, բայց ջրելու ընթացքում ջուրը միանգամից ներծծվել է և բլրակի տակից հոսել, անգամ երբ ոտքով հարվածում են հողին, այլ ձայն է լսվում:

Սբ. Հարություն  եկեղեցի

Եկեղեցին  հիմնադրվել  է 2000թ., շրջապատված է գեղեցիկ  այգով: Եկեղեցու տարածքում կա հատուկ տարածք ՝ «Ոստան» կոչվող, որը նվիրված է Դվինի պատմությանը: Եկեղեցուց բացվում է գեղեցիկ տեսարան դեպի Դվին մայրաքաղաքի ավերակները:

Սբ. Հակոբ  եկեղեցի

Կառուցվել  է  17-րդ  դարում: Այս  եկեղեցում  են  ամփոփվում սբ.  Հակոբի  մասուքները: Այժմ  խոնարհված է:

Դվինի  մառան-թանգարանը

Գյուղի բնակիչներից մեկն ունի մառան, որտեղ կան բազմաթիվ կարասներ Շուստովի ժամանակվանից: Ժամանակին  խաղողը հավաքել են այդ մառանում առկա կարասների մեջ, և երբ եկել է գինու պատրաստման ժամանակը, Շուստովի գործարանից եկել ու գնել են քաղցուն։  Մառանի  դուռը  120  տարվա է:

Դվինի ֆեյբուքյան  էջը:

Դվին  գյուղի  մասին  մեզ  ինֆորմացիա  և նկարներ  տրամադրեց  Դվինի  «Հայորդի»  երիտասարդաց միության ատենապետ  Անի Ղազարյանը:  Շնորհակալություն  Անիին: Հոդվածի  նկարը  պատրաստեց  Արտյոմ  Օհանյանը, իսկ հոդվածը  կազմեց  Արմեն  Թադևոսյանը: